KAWIARKA – HISTORIA POWSTANIA URZĄDZENIA
Czy wiecie, że istnieje teoria, zgodnie z którą budowa pralki automatycznej stała się inspiracją do zaprojektowania kawiarki?
Z każdym urządzeniem związane są ciekawe fakty dotyczące jego powstania, działania, ludzi, którzy je wymyślili.
Chciałbym dziś przybliżyć Wam kilka ciekawostek, które towarzyszą historii powstania kawiarki. Spróbuję także odpowiedzieć na najważniejsze pytania:
- Jak powstało urządzenie?
- Jaka jest zasada działania kawiarki?
- Jak zaparzyć kawę w kawiarce?
- Jakiej wody użyć do parzenia w kawiarce?
- Jak zmielić kawę do kawiarki?
- Jaka kawa jest najlepsza do kawiarki?
- Jaka kawiarka jest najlepsza?
Zaczynamy😊:
Choć słowo „Kawiarka” kojarzy się nam najczęściej z domowym ekspresem do kawy to w polskiej tradycji szlacheckiej oznaczało osobę (zazwyczaj kobietę), której zadaniem było przygotowywanie kawy i serwowanie jej w zdobionych, porcelanowych naczyniach. Wzmiankę o tej rzadkiej profesji odnaleźć możecie we fragmencie „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza:
„W Polszcze, w domu porządnym, z dawnego zwyczaju,
Jest do robienia kawy osobna niewiasta.
Nazywa się kawiarka; ta sprowadza z miasta
Lub z wicin bierze ziarnka w najlepszym gatunku,
I zna tajne sposoby gotowania trunku,
Który ma czarność węgla, przejrzystość bursztynu,
Zapach mokki i gęstość miodowego płynu.”
Były to jednak czasy poprzedzające przełomowy moment w historii wytwarzania domowych maszyn do ekstrakcji kawy. Za taki zwrot niewątpliwie uznać można rozpoczęcie produkcji kawiarki.
Obecnie synonimem tego słowa jest kojarzone z nazwiskiem Bialetti, ciśnieniowe urządzenie do parzenia kawy. Jest to najczęściej spotykana metoda na dobre espresso we włoskich gospodarstwach domowych. Nie bez powodu, ponieważ to właśnie w tym kraju został opatentowany projekt tego ekspresu.
Alfonso Bialetti początkowo związany był z francuskim przemysłem aluminiowym, w którym przez 10 lat kształtował swoje zainteresowania. Żyłka przedsiębiorczości skłoniła go do otwarcia w 1919 roku własnego warsztatu. Zajmował się w nim produkcją półfabrykatów aluminiowych.
W roku 1933, inny Włoch – Luigi di Ponti – idąc z prądem dynamicznie rozwijającej się ówcześnie sztuki Art Deco zaprojektował kawiarkę.
Jak na tamte czasy był to projekt bardzo oryginalny, nowoczesny, doskonale wpisujący się w nowatorskie wzornictwo przemysłowe. W roku 1933 Ponti sprzedał swój patent Bialettiemu, który natychmiast rozpoczął produkcję tego urządzenia i stało się ono we Włoszech bardzo popularne.
Ośmiokątny kształt w formie niewielkiego czajniczka stał się szybko rozpoznawalny. Jego design i funkcjonalność w krótkim czasie podbiły także serca kawoszy spoza Włoch. Obecnie kawiarka jest znana i doceniana przez użytkowników na całym świecie.
Do dziś również jej budowa nie uległa zasadniczym zmianom, tak doskonała okazała się konstrukcja zaprojektowana przez Luigiego di Ponti. Najczęściej jednak jego inwencja jest w artykułach pomijana a autorzy całą koncepcję budowy i produkcji przypisują Bialettiemu.
Warto też wspomnieć o logo Bialetti, które wykonane zostało przez włoskiego artystę rysownika Paulo Campani. Była to ważna część zaplanowanej strategii reklamowej, którą zainicjował w 1953 roku Renato Bialetti – syn założyciela firmy.
Logo przedstawia karykaturę Renato jako niskiego wąsacza z wyciągniętą do góry ręką oraz palcem wskazującym jak gdyby zamawiał on pojedyncze espresso.
Kawiarka posiada także inne oryginalne nazwy i jest również często określana jako Moka, Kafetierka, Kupres lub Makinetka od włoskiego macchinetta del caffè (maszyna do kawy).
KAWIARKA – ZASADA DZIAŁANIA
Z pomysłem na zaprojektowanie kawiarki wiąże się ciekawostka zaczerpnięta ze świata nowinek technicznych lat 20 tych ubiegłego wieku.
To oczywiście potrzeba stała się główną matką tego wynalazku. Szukano bowiem prostego sposobu na zaparzenie w domowych warunkach kawy, która jakością nie odbiegałaby od tej serwowanej w kawiarni.
Istnieją jednak przypuszczenia, że zasada działania makinetki pochodzi z zastosowanej w pralkach metody na nasączenie ubrań środkiem piorącym. Woda z płynem była w nich podgrzewana w dolnej części pralki by pod wpływem ciśnienia dostać się rurką do pojemnika, w którym obracały się brudne ubrania.
Moka zbudowana jest na taki właśnie wzór. Zasadniczo składa się z dwóch zbiorników skręconych ze sobą pionowo, oddzielonych sitkiem i uszczelką oraz specjalnym koszyczkiem na zmieloną kawę.
Dolny zbiornik służy jako swojego rodzaju bojler na wodę. Jest on podgrzewany źródłem ciepła (płomień, kuchenka elektryczna, indukcyjna) a kiedy woda osiągnie temperaturę wrzenia, przedostaje się przez sitko ze zmieloną kawą umieszczone bezpośrednio nad zbiornikiem.
W ten sposób kawa zostaje zaparzona oraz dostaje się do górnego zbiornika, który pełni rolę serwera na kawę.
Dolny zbiornik wyposażony jest w zawór ciśnienia, który został umieszczony na wypadek, gdyby ziarno zostało zbyt drobno zmielone lub zbyt mocno ubite w sitku i woda napotkałaby trudność w przedostaniu się do górnej części ekspresu.
Kawiarka bowiem to urządzenie do ciśnieniowego parzenia kawy (około 1,5 bar – dla porównania ekspres ciśnieniowy to parzenie pod ciśnieniem około 9 bar). Jest bardzo łatwe w obsłudze a przy tym wszystkim otrzymacie z niego espresso bardzo wysokiej jakości, mocne i wyraziste w smaku.
JAK ZAPARZYĆ KAWĘ W KAWIARCE?
Aby rozpocząć parzenie, musicie kawiarkę „rozkręcić” oddzielając zbiorniki od siebie.
Następnie wyciągnijcie koszyk na zmieloną kawę i do dolnego zbiornika wlejcie przefiltrowaną wodę do wysokości poniżej zaworu wkręconego w ściankę naczynia. Zagwarantuje to bezpieczne uwalnianie się ciśnienia w przypadku gdyby kawa była zbyt mocno ubita lub zbyt drobno zmielona.
W dalszej kolejności włóżcie koszyk na miejsce i wsypcie do niego świeżo zmieloną kawę oraz wyrównajcie jej poziom palcem do górnej krawędzi tego pojemnika. Nie ubijajcie kawy.
Następnie skręćcie dwie części urządzania i postawcie nad palnikiem (gaz, kuchenka elektryczna, indukcja itd.).
Podczas parzenia zaglądajcie pod wieczko sprawdzając postępy ekstrakcji. Ważne jest, by odpowiednio szybko przelać kawę po zaparzeniu do filiżanek. Unikniecie tym sposobem niepotrzebnej goryczy.
Czy coś jeszcze może wpływać na smak zaparzonej w kawiarce kawy? Pewnie! Przeczytajcie poniżej fragment dotyczący wody.
WODA DO KAWIARKI – ZIMNA CZY GORĄCA?
Swoją pierwszą kawiarkę dostałem w prezencie od przyjaciół. Była to tradycyjna, aluminiowa Moka na trzy porcje espresso. Często używaliśmy jej na kempingu, jednak kawa była z niej na tyle „mocna”, że nie wyobrażaliśmy sobie picia jej bez odrobiny mleka.
Dziś, kiedy świat dobrej jakości kawy jest mi znany wiem, że ta „MOC” to była po prostu gorycz. Gorzki smak nie przeszkadzał nam w połączeniu z mlekiem lub z dodatkiem wody.
Z upływem czasu moja fascynacja kawą zaczęła wzbierać na sile i pojawiły się pierwsze eksperymenty. Zacząłem próbować innych alternatywnych metod parzenia kawy. Makinetka jednak, zawsze była sprawdzonym i pewnym sposobem na wyrazistą, aromatyczna kawę.
Któregoś razu odwiedzili nas znajomi i trzeba było szybko zrobić kilka kaw. Pod ręką oczywiście była kawiarka.
Żeby przyspieszyć ten proces, zagotowałem wodę w czajniku elektrycznym i wlałem GORĄCĄ WODĘ do kawiarki.
Po zaparzeniu okazało się, że kawa jest o wiele bardziej łagodna w smaku i espresso stało się o wiele bardziej akceptowalne, delikatne, owocowe… SZTOS! To było dla nas jak objawienie.
W zaparzaniu kawy w kawiarce kluczowy jest bowiem czas, w którym woda ma kontakt ze zmieloną kawą. Im dłuższy czas tym bardziej gorzki napar.
Jak widzicie, temperatura wlewanej do kawiarki wody ma ogromne znaczenie. Spróbujcie sami przeprowadzić taki eksperyment i porównajcie smak kawy bez dodatków mleka lub wody.
JAK ZMIELIĆ KAWĘ DO KAWIARKI?
Jak się zapewne domyślacie, mielenie również ma ogromny wpływ na smak kawy. Cała zabawa polega na tym, by odpowiednio skorelować grubość mielenia z metodą parzenia, która trwa w określonym czasie.
Ważna jest przy tym również sama porcja kawy mierzona w gramach na 100 ml.
Kawy parzone metodą przelewową przy użyciu papierowych filtrów potrzebują więcej czasu niż kawy parzone ciśnieniowo. Dla porównania czas parzenia podwójnego espresso (około 18 gramów kawy) trwa od 25 do 30 sekund. Czas parzenia tej samej gramatury kawy pod filtr to około 2 minut.
Bez ciśnienia, woda potrzebuje o wiele więcej czasu na zaparzenie kawy. Musi być ona zatem grubiej zmielona. Dzięki temu jest lżejsza w smaku oraz pozbawiona nieprzyjemnej goryczy.
Kawa parzona ciśnieniowo powinna być drobno zmielona. Zbyt grube mielenie spowodowałoby szybką ekstrakcję oraz smak, który kojarzony jest ze słowem „LURA” – kawa kwaśna, wodnista.
Ponieważ kawiarka jak już ustaliliśmy jest metodą parzenia kawy pod ciśnieniem (jednak nie aż tak dużym jak ekspresy kolbowe), powinniśmy kawę zmielić drobno. Odpowiednia grubość przywodzi mi na myśl ziarenka drobnej soli kuchennej.
JAKA KAWA JEST NAJLEPSZA DO KAWIARKI?
Jaka kawa jest najlepsza do kawiarki?
Moja metoda polega na tym, by odpowiednio doprecyzować gusta nabywców. By zdefiniować jaki rodzaj smaku jest dla nich do zaakceptowania oraz czy piją espresso, kawę czarną, czy łączą z dodatkami (mleko, woda…).
Najczęściej osoby pijące kawę z mlekiem oczekują wyraźniejszego smaku. Szukają kawy która „przebija” się przez mleko, mocnej. Przekonuję ich wtedy, że najlepszym rozwiązaniem do kaw mlecznych są ziarna z domieszką wysokogatunkowej robusty, mieszanki, które są nieco ciemniej palone.
Wśród takich kaw mógłbym wyróżnić palone przez nas blendy do ekspresów jak „Polo Kotka”, „Supreme” czy „Włoski Klasyk”. Są to również nasze propozycje dla fanów klasycznego espresso.
Dla miłośników łagodniejszych smaków, oraz do kaw czarnych, americano polecam lekkie mieszanki do ekspresów 100% arabika takie jak „Crema” czy „Vesuvio”.
Możecie tu również wziąć pod uwagę średnio palone single. Będzie to dobra oferta dla osób, które są w stanie zaakceptować balans smaków słodkich i owocowych. Będą to kawy lekkie i delikatne. Wśród takich klasyków na pewno warto wziąć pod uwagę Brasilia Santos, Salvador la Mayada czy Costa Rica Tarazzu.
Jak widzicie, warto najpierw doprecyzować swoje potrzeby, by uniknąć rozczarowania.
JAKA KAWIARKA JEST NAJLEPSZA?
Decyzja o zakupie rodzaju kawiarki powinna być również dobrze przemyślana. Nie żyjemy już w latach 30 tych ubiegłego wieku, kiedy to dostępny był wyłącznie jeden rodzaj tego ekspresu.
Producent rozbudował przez lata swoje portfolio do imponujących rozmiarów. Wzbogacenie oferty podyktowane było zarówno zmieniającymi się możliwościami technicznymi jak i chęcią dopasowania się do potrzeb klientów. Te przez lata wyraźnie urosły i stąd dziś wybór urządzenia nie jest taką prostą sprawą.
Mamy zatem możliwość zdecydowania zarówno z jakiego materiału ma być zbudowana kawiarka (aluminium czy stal), jakiej ma być pojemności oraz z przeznaczeniem do jakiego palnika jest wyprodukowana.
Nie będziemy przecież kupować kawiarki na dwanaście filiżanek, kiedy codziennie korzystają z niej tylko dwie osoby. Podobnie też z przeznaczeniem do jakiego rodzaju palnika ma być przystosowana. Pamiętajcie, że nie wszystkie te urządzenia nadają się do kuchenek indukcyjnych.
Aluminium czy stal? To pytanie rodzi wiele dyskusji, szczególnie w kontekście wpływu na zdrowie. Czytałem już wiele publikacji związanych z tym tematem i w mojej opinii różnica jest wyłącznie wizualna oraz techniczna. Nie znalazłem bowiem dowodów na to, że parzenie w kawiarce aluminiowej jest mniej zdrowe niż w stalowej.
Bezsprzeczny jest natomiast fakt, że szybciej zaparzycie kawę w kawiarce aluminiowej. Wpływ na to ma gęstość materiału, z którego została wykonana oraz szybkość przewodzenia ciepła. Do tego są to urządzenia nieco tańsze. Jeśli jednak znaczenie mają dla Was walory estetyczne oraz nowoczesny kształt to z pewnością kawiarki stalowe będą lepszym rozwiązaniem.
Bialetti posiada obecnie całą gamę kawiarek, wśród których wyróżniają się poszczególne linie:
Kawiarki Bialetti Kitty, to linia stalowych urządzeń przeznaczonych do używania na palnikach gazowych i elektrycznych. Większe modele jak ten prezentowany na zdjęciach są przeznaczone również na indukcję.
Kawiarki Bilaetti Venus to podobnie jak Kitti, stalowe urządzenia przeznaczone do wszystkich typów palników w tym płyt indukcyjnych. Posiada nieco inny kształt oraz bardziej klasyczny wygląd.
Kawiarki Bialetti Moka Induction to połączenie klasyki z nowoczesnością. Mamy tu do czynienia z dwoma rodzajami materiału. Dolny zbiornik w odświeżonym kształcie zbudowany został z grubej stali. Górny natomiast utrzymując charakterystyczny ośmiokątny kształt pozostał aluminiowy. Ta linia jest również przeznaczona do wszystkich typów palników w tym indukcji.
Kawiarki Bialetti Musa to jak linia Kitti i Venus urządzenia wykonane ze stali i również przeznaczone do palników gazowych oraz elektrycznych. Są to stylowe i eleganckie ekspresy z charakterystycznym, wygodnym rozwiązaniem otwierania wieczka kciukiem. Tutaj również większe modele kawiarek nadają się do stosowania na płytach indukcyjnych.
No i oczywiście czysta klasyka tej firmy: Kawiarki Bialetti Moka Express, które w całości zostały wykonane z aluminium. Najbardziej popularne i rozpoznawalne dzieło włoskiego producenta, które nie jest przeznaczone do używania na płycie indukcyjnej.
Dla fanów tego designu jest jednak doskonała informacja. Możecie zaopatrzyć się w specjalny adapter, umożliwiający używanie kawiarek aluminiowych również na indukcji.
Rodzajów tych urządzeń jest oczywiście więcej, jednak te najważniejsze zostały tu wymienione. Jak widzicie wybór jest duży i każdy z pewnością znajdzie coś dla siebie.
Mam nadzieję, że lektura tego wpisu będzie dla Was pomocą w rozpoczęciu wielkiej przygody z parzeniem kawy lub wzbogaceniem posiadanej już wiedzy.
Pozdrawiam Was.